شیراز

زندگی نامه شاه چراغ

آرامگاه سيد ميراحمدبن موسي الكاظم (ع) برادر حضرت رضا (ع) - معروف به شاه چراغ در مركز شيراز و كنار ميداني به نام احمدي قرار دارد.

گنبد نيلوفري شاه چراغ به سبك بسيار زيبايي كاشي كاري شده و از دور پيداست. اين آرامگاه در نزد شيرازي ها داراي شكوه و قداست خاصي است و به همين مناسبت هميشه زيارتگاه مؤمنين و مؤمنات بوده است.

درون حرم را با به كار بردن آينه هاي ريز رنگين، به سبكي هنرمندانه، آينه كاري كرده و انواع خط هاي زيباي فارسي و عربي، تزيين كننده نماي اطراف آينه ها و كاشي ها است.

بناي حرم، مشتمل بر ايواني در جلو و حرمي گسترده در پشت ايوان است كه در چهار جانب حرم، چهار شاه نشين قرار گرفته و مسجدي نيز در پشت حرم (سمت غرب) ساخته شده است. ضريح مطهر در شاه نشين زير گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده است.

حياط شاه چراغ داراي دو در اصلي ورودي است كه در سمت جنوب و شمال حرم از زير دو سر در بزرگ كاشي كاري شده گذشته و وارد حياط وسيع حرم مي شويم. در ميان حياط، حوض بزرگ فواره داري ساخته شده و در اطراف حوض درختكاري شده است. حرم مطهر شاهچراغ در سمت غرب حياط و حرم سيد مير محمد(ع)- برادر شاه چراغ - در سمت شمال شرقي حياط قرار دارد.

غير از دو در اصلي، دو در فرعي ديگر نيز وجود دارد كه يكي به بازار حاجي و ديگر به مسجد جامع عتيق مي رود درگاه مانندي نيز از ضلع شمال حياط وارد بازار شاه چراغ مي شود.

در دور تا دور حياط، اتاق هايي دو طبقه ساخته شده كه در پيشاني و جرزهاي جلو آنها كاشي كاري شده است. ستون هاي آهني ايوان حرم به وسيله چوب هاي نفيس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نيز چوب منبت كاري شده به كار رفته است. امكانات وسيعي مثل پاسگاه انتظامي، دفتر پست و مخابرات، كتابخانه و موزه در اين حياط وسيع براي رفاه مردم ايجاد شده است.

ويژگي هاي شخصيت احمد(ع):

حضرت احمد (ع) در نزد پدرش امام موسي كاظم(ع)، از جايگاه و احترام ويژه اي برخوردار بوده است. نوشته اند كه حضرت احمد، مردي كريم، جليل القدر، بزرگوار و پارسا بود. حضرت امام موسي كاظم (ع) به دليل علاقه اي كه به حضرت احمد (ع) داشت، ملكي به نام يسيره را به او هديه كرد، ملكي كه بعدها حضرت احمد (ع) آن را فروخت و به وسيله آن هزار اسير را آزاد كرد.

پيشنهاد شيعيان براي امامت حضرت احمد بعد از امام موسي كاظم (ع)

اعتبار و جايگاه احمد(ع) در بين فرزندان امام موسي (ع) تا اندازه اي بود كه پس از شهادت امام موسي كاظم (ع)، گروهي از مردم به حمايت از امامت احمد (ع) برخاستند و فرقه اي به نام اماميه را پديد آوردند.

شهادت احمدبن موسي(ع):

بنا به دستور قتلغ، سربازان وي به پناهگاه حضرت احمدبن موسي(ع) حمله ور شدند آن حضرت، شجاعانه در برابر سربازان به دفاع از خود پرداخت. دشمنان كه از پس او برنمي آمدند، ديوار پشتي مخفي گاه حضرت را خراب كرده و به درون خانه او نفوذ كردند و از پشت سر با شمشير، فرق مبارك آن حضرت را شكافتند و سپس خانه را بر بدن مطهر او ويران كردند، اين واقعه در تاريخ 17 رجب رخ داده است.

پيدايش قبر احمدبن موسي(ع):

تاريخ نويسان، زمان پيدايش قبر حضرت احمد را يكسان ننوشته اند. گروهي آن را در زمان امير عضدالدوله ديلمي (373-338) و گروهي ديگر، در زمان امير مقرب الدين مسعودبن بدر (متوفي به سال 665 ه.ق) نوشته اند.

تاريخچه آرامگاه احمدبن موسي(ع):

در سال 745 (ه.ق) مادر شاه شيخ ابواسحاق اينجو پادشاه فارس، ملكه تاشي خاتون اقدامات نيكويي بر بارگاه آن حضرت انجام داد. اين بانوي نيكوكار، اقدام به بهسازي بارگاه كرد و در عرض 5 سال از سال 745 تا 750 (ه.ق) آرامگاهي وسيع و گنبدي بلند بر آن ساخت. همچنين در جنب آرامگاه، مدرسه اي وسيع بنا كرد. او همچنين تعداد زيادي از مغازه هاي بازار نزديك حرم و ملك ميمند فارس را وقف بر اين آستان مقدس كرد.

ابن بطوطه جهانگرد مراكشي كه در سال 748 (ه.ق) براي بار دوم به شيراز سفر كرده، در سفرنامه خود درباره اقدامات ملكه تاشي خاتون و توصيف آرامگاه، چنين نوشته است:

اين آرامگاه در نظر شيرازي ها احترام تمام دارد و مردم براي تبرك و توسل به زيارتش مي روند. تاشي خاتون، مادر شاه ابواسحاق، در جوار اين بقعه بزرگ، مدرسه و زاويه اي ساخته است كه در آن به اطعام مسافران مي پردازند و عده اي از قاريان پيوسته بر سر تربت امام زاده، قرآن مي خوانند شب هاي دوشنبه، خاتون به زيارت آرامگاه مي آيد و در آن شب قضات و فقها و سادات شيراز نيز حاضر مي شوند. اين جمعيت در بقعه جمه مي شوند و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول مي شوند. خوراك و ميوه به مردم داده م يشود و پس از صرف طعام، واعظ، بالاي منبر مي رود و تمام اين كارها در بين نماز عصر و شام انجام مي گيرد.

خاتون در غرفه مشبكي كه مشرف به مسجد است، مي نشيند. در آخر هم (به احترام اين بقعه) همانند سراي پادشاهان طبل و شيپور و بوق مي نوازند.

در سال 912 (ه.ق) به دستور شاه اسماعيل صفوي، بهسازي گسترده اي بر آرامگاه انجام گرفت. 85 سال بعد بر اثر زلزله سال 997 (ه.ق)، نيمي از گنبد آرامگاه ويران شد كه دوباره در سال هاي بعد بازسازي گرديد.

در سال 1142 (ه.ق) نادرشاه افشار بهسازي گسترده اي بر اين آرامگاه انجام داد و به دستور او قنديل بزرگي در زير سقف و گنبد آويزان كردند. نادرشاه پيش از گرفتن شيراز و غلبه بر افغان ها، پيمان بسته بود كه اگر در جنگ پيروز شود، بهسازي شايسته اي بر اين بقعه انجام دهد. بنابراين پس از پيروزي بر افغان ها و تسلط شيراز، 1500 تومان پول آن زمان را صرف بهسازي شاه چراغ كرد و قنديل او 720 مثقال وزن داشته كه از طلاي ناب و زنجير نقره اي ساخته بوده اند. اين قنديل تا سال 1239 (ه.ق) همچنان آويزان بود.

در زلزله سال 1239 (ه.ق) شيراز با خاك يكسان شد و اين آرامگاه نيز به كلي مخروبه گرديد، نويسنده تذكره دلگشا كه خود شاهد اين زلزله بوده است چنين مي نويسد:

گنبد بقعه (شاه چراغ) كه از غايت ارتفاع، آفتاب جهان تاب هر روز در نيم روز خود را در سايه آن كشيدي به يك دفعه چنان بر زمين خورد كه زمين شكافته و در اعماق خاك فرو رفت... و آن عمارات عالي ... تو گويي هميشه ويران بوده ... .

پس از زلزله، قنديل اهدايي نادرشاه را فروختند و صرف بازسازي آرامگاه كردند.

در سال 1243 (ه.ق) به دستور فتحعلي شاه قاجار، حسينعلي ميرزا فرمانفرما، پي گير شد تا كف بقعه را يك متر از سطح زمين بلندتر بسازد. اين كار صورت گرفت و به جاي استفاده از سنگ و ساروج، آن را از سنگ و آجر و گچ بنا كردند و در آخر ضريحي نقره اي بر مزار مطهر نصب كردند. در سال 1269 (ه.ق) بر اثر زلزله، گنبد آرامگاه شكست و فرو ريخت. در همان سال محمدناصر ظهيرالدوله آن را نوسازي كرد.

در سال 1289 (ه.ق) مسعود ميرزا ظل السلطان دري نقره اي بر ورودي حرم نصب كرد و در سال 1292 (ه.ق) شاهزاده ظل السلطان، ساعت زنگ دار بزرگي بر برج جنوبي بقعه نصب كرد.

در سال 1306 (ه.ق) آينه كاري مفصلي بر ديوارهاي داخل حرم انجام گرفت.

در سال 1336 خورشيدي، آخرين گنبد قديمي آرامگاه برچيده شد و اولين گنبد با بتون آرمه اي توسط انجمن آثار ملي و اداره باستان شناسي فارس ساخته شد.

در سال 1360 خورشيدي با حكمي از سوي حضرت امام خميني (ره) سيد محمد مهدي دستغيب به توليت آستان مقدس احمدي و محمدي منصوب شدند.

از نخستين سال هاي پس از انقلاب اسلامي، تاكنون كارهاي زير انجام گرفته است:

- توسعه مجموعه فرهنگي مذهبي حرم در زميني به مساحت 100 هزار متر مربع.

- ايجاد 162 حجره در دور تا دور حياط در دو طبقه كه پيشاني و تاق نماي اين حجره ها تماماً كاشي كاري شده است.

- نصب سنگ مرمر در كف حرم مطهر و ديوارهاي اطراف.

- سنگ فرش كردن حياط وسيع آرامگاه.

- ساخت سر در جنوبي كه اسكلت اين در، بتون آرمه است و قسمتي از وصيت نامه امام بر روي كاشي معرق به خط نستعليق

زينت بخش فضاي دروني آن است. دو لنگه در وروردي آن از چوب ساج تهيه شده و به وسيله ورق و قبه هاي هشت پر برنزي آراسته شده است.

- در غرب حرم، سالني زيبا ساخته شده كه كف آن و ديوارهاي اطراف تا ارتفاع 1.5 متر سنگ مرمر شده و اسامي الهي با خط زيبا و به رنگ طلايي بر سطح آن نوشته شده اتس. پنجره هاي مشبك چوبي و شيشه هاي رنگي در شكل مختلف، زيبايي آن را دوچندان كرده است. آينه كاري و گچ بري آن به سبك سنتي انجام گرفته است.

- ساخت گلدسته جنوبي، اين گلدسته شبيه و قرينه گلدسته شمالي است. كاشي كاري آن داراي رنگ طبيعي است. اگر چه بدنه آن و نوشته هايش شبيه گلدسته شمالي است اما سطح گلدسته شمالي به نام هاي خداوند مزين شده و حال آن كه بر بدنه اين گلدسته،

نام هاي امامان و لقب هاي آنها با هنرمندي خاصي نوشته شده ا ست.

- در سقف ايوان، چوب ساج به كار رفته و اسامي الهي و ائمه اطهار با چوب نارج و افرا بر آن نوشته شده است.

- حوض بزرگي در ميان حياط با الهام از سبك مذهبي ساخته شده است. سنگ هاي بزرگ اين حوض از جنس چيني است و از معادن ني ريز فارس تهيه شده است.

- در دور تا دور آرامگاه، خارج از محوطه، بازارهايي دوطبقه ساخته شده اند. ساختمان اين بازارها اگر چه با مصالح نوين ساخته شده، اما در ساخت آن، شيوه سنتي و معماري اصيل ايراني محفوظ مانده است.